izkFkfedrk
la[;k&,&2 &1 9 6 7 / nl&lk0 lh0&8 3 &
14(6)&8 3izs"kd]
Jh txeksgu yky ctkt]
foRr lfpo]
mRrj izns’k ’kklu]
lsok esa]
leLr dks"kkf/kdkjh]
mRrj izns’k A
y[kuÅ % fnukad
15 tqykbZ] 1983fo"k; %
—lk[k&i= lhek ;kstuk eas la’kks/kuAfoRr ( ys[kk) vuqHkkx&2
egksn;]
mi;qZDr fo"k;d ’kklukns’k la[;k&&,&&
2&1800/nl&&83&&14(6)&&83] fnukad 1 5 twu] 1 9 8 3 ds vuqØe esa eq>s ;g dgus dk funsZ’k gqvk gS fd ou] flapkbZ rFkk lkoZtfud fuekZ.k foHkkxkass ds laca/k esa ykxw lk[k&lhek ;kstuk dks izHkkoh <ax ls dk;kZfUor djus gsrq ’kklu us fuEufyf[kr fu.kZ; vkSj fy;s gSaA(1)
LVsV cSad dh lacaf/kr ’kk[kkvksa dks ;g Li"V :i ls lwfpr dj fn;k tk; fd ;fn muds }kjk fdlh Hkh fMohtu dks fu/kkZfjr lk[k&lhek ls vf/kd Hkqxrku fd;k tkrk gS rks vf/kd Hkqxrku dh /kujkf’k;ksa ls lacaf/kr psDl dks"kkxkj }kjk izkarh; ys[ks esa ’kkfey ugha fd;s tk ldsaxsA(2)
cSad dks izR;sd ckj lk[k&lhek fuxZr djrs le; dks"kkf/kdkjh }kjk ;g Li"V funsZ’k fn;k tk;sxk fd %—^^lk[k&lhek ls vf/kd dk Hkqxrku cSad }kjk fdlh Hkh n’kk esa u fd;k tk; vkSj ;fn cSad }kjk lk[k&lhek eas vf/kd Hkqxrku fd;k tkrk gS rks bl vf/kd Hkqxrku ds fy;s cSad Lo;a mRrjnk;h gksxk vkSj ,slk vf/kd Hkqxrku dks"kkxkj }kjk izkarh; ys[ks esa ’kkfey ugha fd;k tk;xkA** dks"kkf/kdkjh vfr Hkqxrku dh /kujkf’k;ksa ls lacaf/kr psDl dks ;g fy[kdj okil dj nsxsa fd lk[k&lhek ls ckgj gksus ds dkj.k bUgsa izkarh; ys[ks esa ’kkfey ugha fd;k x;k gSA ,sls izR;sd i= dh izfr dks"kkf/kdkjh }kjk ’kklu ds foRr foHkkx] lacaf/kr foHkkxk/;{k] dks"kkxkj funs’kd] tksuy eaSustj] LVsV cSad vkQ bfUM;k rFkk fjt+oZ cSasd vkQ bfUM;k dks i`"+Bkafdr dh tk;saxhA
(3)
;fn fdlh v/kh{k.k vfHk;Urk/ vj.;iky }kjk vius izHkkj ds fdlh fMohtu ls iqu% xzg.k dj fdlh ,sls nwljs fMohtu dks vkoafVr djrs gSa tks nwljs ft+ys esa fLFkr gS rks izkIrdrkZ ftys ds dks"kkf/kdkjh nwljs dks"kkf/kdkjh ls iz’uxr gLrkarfjr lk[k&lhek dh miyC/krk dh iqf"V vfoyEc djk;sasxsA( 4 ) ’kklu ds LFkk;h vkns’k gSa fd izHkkxh; ys[kkdkj O;fDrxr :i ls dks"kkxkj esa izR;sd eghus dh 1 8 rkjh[k dks tk;sa vkSj lEc) lgk;d ds lkFk cSBdj izi=&5 1 esa izkfIr;ka rFkk Hkqxrkuksa dh /kujkf’k;ksa dk feyku vkSj lek/kku djsaA ijUrq bu vkns’kksa dk ikyu fu;fer :i esa ugh fd;k tk jgk gS ftlds QyLo:i dks"kkxkj ds Lrj ij rFkk izHkkxksa ds Lrj ij lk[k&lhek ds vo’ks"kksa esa fHkUurk dk lek/kku ugha gks ikrk vkSj vf/kO;; dh lEHkkouk cuh jgrh gSA bu vkns’kksa dk dM+kbZ ls vuqikyu lqfuf’pr fd;s tkus gsrq dks"kkf/kdkfj;ksa dks izkf/k—r fd;k tkrk gS fd ;fn fdlh ekl esa ftl ftys ds izHkkxh; ys[kkdkj/ ys[kkdkjksa }kjk ;g feyku dk dk;Z le; ls u djk;k tk; rks os ’kk[kk izcU/kd] LVsV cSad dks funsZf’kr dj ml foHkkx ds psdksa dk Hkqxrku ( osru ds psdksa dks NksMdj ftldh lwpuk fMohtu vf/kdkjh nsaxs) vkxkeh ekl ls rc rd cUn dj nsaxs tc rd mijksDr feyku lek/kku dk dk;Z fof/kor~ lEiUu ugha djk;k tkrk gSA
2 ¾ dks"kkxkjksa ls lk[k&lhek ds vUrZxr Hkqxrku fd;s x;s psDl dk ys[kk&tks[kk v|kof/kd j[kus ds fy;s fu/kkZfjr dks"kkxkj izi= la[;k&6 0 ( ,l) rFkk 8 7 &, ij j[ks tk jgs jftLVjksa ls izfof"V;ka fuR; izfr dh tkosa vkSj lk[k&lhek dk nSfud vo’ks"k vafdr djrs gq, vki }kjk gLrk{kfjr dh tkosaA pawfd lk[k&lhek ls ckgj ds psDl dk Hkqxrku cUn dj fn;k x;k gS vr% izi=&6 0 ( ,l) esa LrEHk la[;k 9 ] 1 0 vkSj 1 1 dk mi;ksx u djrs gq,] bl izi= dk orZeku LVkd miyC/k jgus rd mi;ksx fd;k tk;A dks"kkxkj funs’kd }kjk u;k izi= LrEHk la[;k 9 ] 1 0 vkSj 1 1 fudkydj Niok;k tk;xkA izi= la[;k&8 2 &, esa fdlh la’kks/ku dh vko’;drk ugha gSA
3—
vuqjks/k gS fd mijksDr vkns’kksa dk vuqikyu izHkkoh <ax ls lqfuf’pr fd;k tk;AHkonh;]
txeksgu yky ctkt]
lfpo A
la0&,&2 &1 9 6 7 ( 1 ) nl&lk0 lh0&8 3 &1 4 ( 6 ) &8 3 ] rn~fnukad
izfrfyfi fuEufyf[kr dks lwpukFkZ ,oa vko’;d dk;Zokgh gsrq izsf"kr %¾
( 1 ) egkys[kkdkj izFke] f}rh; rFkk r`rh;] mRrj izns’k] bykgkcknA
( 2 ) funs’kd] dks"kkxkj ,oa ys[kk] mRrj izns’k] tokgj Hkou] y[kuÅA
( 3 ) leLr ftykf/kdkjh] mRrj izns’kA
( 4 ) izeq[k vfHk;Urk] flapkbZ foHkkx] mRrj izns’k] y[kuÅA
( 5 ) izeq[k vfHk;Urk] lkoZtfud fuekZ.k foHkkx] mRrj izns’k] y[kuÅA
( 6 ) eq[; ou laj{kd] mRrj izns’k] y[kuÅA
( 7 ) egkizca/kd] Hkkjrh; LVsV cSad] y[kyÅ@ubZ fnYyhA
( 8 ) lfpo] flapkbZ foHkkxA
( 9 ) lfpo] lkoZtfud fuekZ.k foHkkxA
( 1 0 ) lfpo] ou foHkkxA
( 1 1 ) eq[; ys[kkf/kdkjh@T;s"B ys[kkf/kdkjh&dk;kZy;] izeq[k vfHk;Urk flapkbZ foHkkx] y[kuÅ A dk;kZy; izeq[k vfHk;Urk] lkoZtfud fuekZ.k foHkkx] y[kuÅ@dk;kZy; eq[; ou laj{kd] y[kuÅA
( 1 2 ) funs’kd] foRrh; lkaf[;dh; funs’kky;] tokgj Hkou] y[kuÅA
( 1 3 ) foRr ’kk[kk ds leLr vuqHkkxA
( 1 4 ) fu;kstu vuqHkkx&1 ] 2 ] 3 ] ,oa 4 A
vkKk ls]
txeksgu yky ctkt]
lfpoA